Çocuklarda Dışkı Kaçırma (Enkoprezis) ve Tedavi Yöntemleri

Çocuklarda dışkı kaçırma (enkoprezis), ailelerin alt ıslatma (enürezis) davranışından sonra en çok endişe duyduğu konulardan biridir. Çocuklarda dışkı kontrolü, genellikle tuvalet eğitimi sürecinde kazanılır. Ancak bazı çocuklar, tuvalet kontrolünü kazanmalarına rağmen tekrarlayan şekilde dışkısını uygunsuz yerlere kaçırabilir.

Bu durum hem fiziksel hem de psikolojik nedenlerden kaynaklanabilir ve çocuğun sosyal, psikolojik ve duygusal gelişimini olumsuz etkileyebilir. Erken teşhis ve uygun tedavi yöntemleri ile dışkı kaçırma sorunu başarılı bir şekilde çözülebilir.

Enkoprezis Nedir?

✔ Enkoprezis, çocuğun bağırsak kontrolünü sağlamasına rağmen, tekrarlayan şekilde dışkısını uygunsuz yerlere kaçırmasıdır.

✔ Genellikle 4 yaşından büyük çocuklarda görülür ve tanı konabilmesi için en az 3 ay boyunca, ayda en az bir kez dışkı kaçırma durumunun devam etmesi gerekir.

✔ Bu durumun herhangi bir tıbbi hastalığa bağlı olmaması gerekir.

✔ Enkoprezis, genellikle bağırsak kontrolünü sağlayan kasların işlev bozukluğu, kronik kabızlık veya psikolojik faktörlere bağlı olarak ortaya çıkar.

✔ Tedavi edilmediğinde, çocuğun psikososyal gelişimini olumsuz yönde etkileyerek özgüven eksikliğine, sosyal izolasyona ve aile içi çatışmalara yol açabilir.

Enkoprezis Türleri

✔ Kabızlıkla birlikte görülen enkoprezis: Çocuk kronik kabızlık yaşar ve bağırsaklarda aşırı miktarda dışkı birikir. Bağırsak kasları zamanla gevşeyerek, istemsiz dışkı kaçırmaya neden olur.

✔ Kabızlık olmadan görülen enkoprezis: Çocuk herhangi bir fiziksel neden olmadan dışkı kaçırma davranışı sergiler. Bu durum genellikle psikolojik faktörlerle ilişkilidir.

✔ Birincil (Primer) Enkoprezis: Çocuk, bağırsak kontrolünü hiçbir zaman kazanamamıştır. Tuvalet eğitimi sürecinde yeterli bağırsak kontrolü geliştirememiş olabilir.

✔ İkincil (Sekonder) Enkoprezis: Çocuk, bağırsak kontrolünü en az bir yıl boyunca sağlamış ancak sonradan dışkı kaçırmaya başlamıştır. Genellikle travmatik olaylar, stres veya aile içi sorunlarla ilişkilidir.

Çocuklarda Enkoprezisin Nedenleri

✔ Biyolojik Nedenler

Bağırsak kontrolünü sağlayan kasların işlev bozukluğu, anal bölgedeki yapısal anormallikler ve kronik kabızlık enkoprezisin başlıca biyolojik nedenleri arasında yer alır.

Bağırsak içeriğinin aşırı birikmesi nedeniyle çocuğun istem dışı dışkı kaçırması meydana gelebilir. Nörolojik, bilişsel veya fiziksel gelişim gerilikleri de bağırsak kontrolünün tam olarak kazanılamamasına yol açabilir.

✔ Psikolojik Nedenler

Çocuklarda enkoprezis, psikolojik ve duygusal etkenlerle de ortaya çıkabilir. Bunlar arasında:

✔ Aşırı baskıcı ve cezalandırıcı tuvalet eğitimi

✔ Tuvaletle ilgili korkular ve kaygılar

✔ Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) nedeniyle tuvalet alışkanlığının gecikmesi

✔ Travmatik olaylar (aile içi şiddet, boşanma, kardeş doğumu, taşınma gibi)

✔ Aile içindeki gerginlikler ve stres

✔ Çocuğun inatçı ve dirençli bir tutum sergilemesi

Çocuk, tuvalete gitmeyi reddederek dışkısını tutabilir. Bu durum bağırsakların aşırı dolmasına ve istemsiz dışkı kaçırmaya neden olabilir.

Çocuklarda Enkoprezisin Olumsuz Etkileri

✔ Aile içi ilişkilerde gerginlik ve çatışmalar yaşanabilir.

✔ Çocuk, özgüven eksikliği ve utanma duygusu geliştirebilir.

✔ Okul başarısı ve sosyal ilişkileri olumsuz etkilenebilir.

✔ Çocuk, sosyal ortamlardan kaçınmaya başlayarak izole olabilir.

✔ Bazı durumlarda, dışkı kaçırma nedeniyle fiziksel sağlık problemleri de ortaya çıkabilir.

✔ Psikolojik destek alınmazsa, ilerleyen yaşlarda anksiyete ve depresyon riski artabilir.

Çocuklarda Enkoprezis Tedavisi

✔ Aile Danışmanlığı ve Destek

Ailelerin, çocuğu eleştirmemesi ve cezalandırmaması gereklidir. Aşırı baskıcı veya sert tutumlar, enkoprezisin kronikleşmesine yol açabilir.

Çocuğun bez bağlaması teşvik edilmemeli ve duruma tamamen kayıtsız kalınmamalıdır. Aile içindeki gerginliklerin azaltılması ve çocuğa güven veren bir ortam sağlanması önemlidir.

✔ Tuvalet Eğitimi ve Davranışsal Yöntemler

Çocuğa yeniden tuvalet eğitimi verilmeli ve gün içinde belirli saatlerde tuvalete gitmesi teşvik edilmelidir.

Takvim tutma yöntemi kullanılabilir. Çocuk, başarılı şekilde tuvalete gittiği günleri işaretleyerek ilerlemesini takip edebilir.

Ödül sistemi uygulanabilir. Çocuğun bağırsak kontrolünü kazandığı her seferde küçük ödüller verilerek teşvik edilmelidir.

✔ Kabızlıkla Birlikte Görülen Enkoprezis İçin Tedavi

Beslenme düzeni değiştirilmelidir. Lif açısından zengin gıdalar tüketilmeli, bol su içilmeli ve kabızlığa neden olan gıdalar (süt, peynir, nişasta) azaltılmalıdır.

Gerekirse, doktor kontrolünde dışkıyı yumuşatan ilaçlar (laksatifler) kullanılabilir.

✔ Psikolojik Destek ve Terapiler

Çocuk psikoloğu veya terapisti tarafından oyun terapisi ve davranışsal terapiler uygulanabilir. Çocuğun kaygıları ele alınmalı ve stres faktörleri en aza indirgenmelidir.

Çocuğun tuvaletle ilgili korkuları aşılmalı ve pozitif pekiştireçlerle desteklenmelidir.

Sonuç

✔ Erken teşhis ve müdahale ile çocuklarda enkoprezis başarıyla tedavi edilebilir.

✔ Aile desteği, sabır ve anlayış, tedavi sürecinin en önemli unsurlarıdır.

✔ Kabızlık kaynaklı enkoprezis, beslenme ve ilaç tedavisi ile büyük oranda düzeltilebilir.

✔ Psikolojik nedenlerden kaynaklanan enkoprezis, terapiler ve uygun davranışsal yöntemlerle çözülebilir.

✔ Ailelerin cezalandırıcı değil, teşvik edici bir yaklaşım sergilemesi gerekmektedir.